کتاب زمین در فضا
جغرافیای ریاضی یکی از شاخههای اصلی و مهم رشته جغرافیا است که موقع هندسی زمین در فضا، مکانیک زمین و اجرام سماوی و همچنین روابط متقابل زمین و دیگر اجرام سماوی و نتایج جغرافیایی آن را مورد بررسی قرار میدهد. در واقع جغرافیای ریاضی علم جغرافیا را با تمام ابعاد گستردهاش به سایر اجرام سماوی پیوند میدهد. نقش نجوم و جغرافیای ریاضی در زندگی بشر انکارناپذیر است. فراهم گردیدن شرایط لازم برای پدیدار شدن حیات در سیاره زمین مدیون موقعیت این سیاره در فضا بهویژه نسبت به خورشید میباشد. جهتیابی در هوانوردی، تهیه نقشههای مختلف، نقشهبرداری زمینی، پیشبینی جزر و مد، طوفان، تودههای هوایی، اتمسفر، ترکیب آن، فرایندهای انرژی و انتقال گرما، کیفیت مربوط به پدیدههای تشعشع و تهیه تقویمهای مختلف همه از کاربرد و موارد استفاده نجوم و ارتباط تنگاتنگ آن با علم جغرافیا حکایت دارد.
در درس زمین در فضا به نحوی این ارتباط نشان داده میشود که چگونه موضوعات نجومی با جغرافیا ارتباط پیدا میکند. همه نوشتارها با استفاده از قوانین نجوم و مکانیک سماوی و آمیختگی آنها با مفاهیم جغرافیایی بهعنوان منبعی برای درس زمین در فضا که از جمله دروس پایه و اصلی گرایشهای مختلف رشته جغرافیا میباشد تدوین گشتهاند.
در یک بررسی اجمالی میتوان دریافت که بررسی زمین در فضا به چند پرسش اساسی انسان که از روز نخستین برای او مطرح بوده، پاسخی را هرچند به شکل نظریه عنوان میکند و ذهن پردغدغه و کنجکاو ما را آرامش میبخشد. البته قبل از هر چیز آشنایی با مقدمات اولیه علم فیزیک و ریاضی، آشنایی با برخی نظریههای اساسی فیزیک نوین و تحقیق در این موارد برای دانشجویان لازم مینماید. در همین راستا به دانشجویان عزیز توصیه میشود در موارد مذکور تحقیقات اولیهای را داشته باشند.
از جمله سؤالات اساسی که همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته این است که انتهای عالم کجاست؟ در این درس تلاش شده از دو دیدگاه به این پرسش پاسخ داده شود. نخست دیدگاه و مرز مشاهدهای و دوم مرز هندسی.
از اهداف اولیه درس زمین در فضا آگاهی دادن در رابطه با مراحل تکوین علم نجوم و جغرافیای ریاضی است. در همین راستا میتواند اطلاعات مناسبی را درباره سیر و تطور تلقی انسان از آسمان و فضا در اختیار بگذارد و همچنین در ادامه به مباحث جدید امروز پرداخته میشود که بر اساس یافتههای بشری چگونه انسان به آغاز آفرینش و پیدایش جهان گمانه میزند. از موضوعات جالب و کاربردی که در این درس به آن پرداخته میشود مشخصات زمین، حرکات و آثار حرکات زمین است. همچنین به دو حرکت مهم و نسبتاً محسوس کره زمین، یعنی حرکت وضعی و انتقالی و نتایجی که از این حرکات حاصل میشود و در زندگی روزمره ما بسیار اثربخش است و شناخت ماه بهعنوان تنها قمر زمین اشاره خواهد شد. قوانین سرعت، شتاب، قوانین نیوتن و قانون جاذبه مباحثی است که میتوان در مباحث زمین در فضا نشان داد که چگونه این قوانین در حرکت زمین، ماه و خورشید شکل میگیرند و کاربردی میشوند. آخرین بخش درس میتواند مباحث زمان و تقویم باشد که از مباحث کاربردی نیز محسوب میگردد.
بهطورکلی میتوان اهداف و سرفصلهای این درس را بدینگونه بیان نمود:
- آشنایی با زمین و موقع آن در فضا و آگاهی از نتایج جغرافیایی مهمی که از آثار سایر اجرام سماوی بر سیاره زمین و در نهایت زندگی انسان حاصل میگردد؛
- بررسی موقع هندسی زمین در فضا، مکانیک زمین و اجرام سماوی و روابط متقابل زمین و دیگر اجرام سماوی و شناخت نتایج جغرافیایی آن؛
- آشنا ساختن دانشجویان با نظریههای گوناگون زمین و فضا و دو نظریه معروف پیشبینی آینده جهان؛
- آشنا ساختن دانشجویان با اصول و مباحث نجوم در ارتباط با جغرافیای ریاضی و ایجاد دهها سؤال ارزنده و عمیق در ذهن آنها.